Η χαμένη «ουδετερότητα» της Σουηδίας

Η απόφαση της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ ανακοινώθηκε σε συνέντευξη τύπου από την πρωθυπουργό της Σουηδίας Magdalena Andersson όπου παραβρέθηκε μαζί με τον ηγέτη του συντηρητικού κόμματος "Moderaterna" Ulf Kristersson (ενός κόμματος που υποστηρίζει την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ εδώ και μια 20-ετία).

Η επίσημη ανακοίνωση αυτή παρουσιάστηκε από τα ΜΜΕ σαν δείγμα ομοψυχίας των Σουηδικών κομμάτων όπου «όλα τα κόμματα εκτός από το αριστερό κόμμα και το οικολογικό κόμμα (πράσινοι)», προ του ρωσικού κινδύνου, «συναποφάσισαν» για την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ.

Κι αυτό ενώ η χώρα οδεύει για εκλογές στις 11 Σεπτεμβρίου 2022.

Ο δε πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden καλωσόρισε τις αιτήσεις ένταξης στο ΝΑΤΟ της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Υποσχέθηκε δε «προστασία» των χωρών αυτών όσο διαρκεί η ολοκλήρωση της διαδικασίας ένταξής των.

Πηχυαίοι τίτλοι στα ΜΜΕ περιέγραφαν αγόγγυστα πως η Σουηδία εγκαταλείπει μια πολιτική στάση ουδετερότητας δεκαετιών έως και δύο εκατονταετηρίδων!!!

Παρελθόν ως μεγάλη στρατιωτική δύναμη στην Ευρώπη

Είναι γεγονός πως η Σουηδία δεν έχει άμεσα εμπλακεί σε πολεμική διένεξη με άλλη χώρα εδώ και πάνω από 200 χρόνια. Πολλοί οι λόγοι -κι όχι μόνο πολιτικοί- που συνέτρεξαν γι' αυτό το «ρεκόρ» ειρηνικής περιόδου. Ο τελευταίος πόλεμος που διεξήγαγε η Σουηδία ήταν το 1814. Ήταν ύστερα από μια περίοδο που η Σουηδία σαν ευρωπαϊκή μεγάλη στρατιωτική δύναμη, με ουσιαστική ηγεμονία σ' όλη τη Σκανδιναβία και άμεση συμμετοχή σε πολέμους που αιματοκύλησαν την Ευρώπη στο παρελθόν, είχε αναγκαστεί να περιοριστεί στα σημερινά της σύνορα.

Το ένδοξο παρελθόν της ως μεγάλη στρατιωτική δύναμη αποτυπώνεται και σήμερα στο σύμβολο των τριών κορόνωνπου διακοσμεί τα εθνικά εμβλήματά της, από τα νομίσματα έως τις ενδυμασίες των εθνικών αθλητικών ομάδων.

Δεν ξέχασε ποτέ τους 13 πολέμους της με το «αντίπαλο δέος» -τη Ρωσία δηλαδή- από το 1301 έως το 1809. Όπως και την καθοριστική ήττα των στρατευμάτων της στην Πολτάβα (σημερινή Ουκρανία) το 1709, όταν ο βασιλιάς της ο Κάρολος ο ΧΙΙ ηττήθηκε από τον Μέγα Πέτρο της Ρωσίας. Αυτό είχε ως συνέπεια το τέλος της ως μεγάλη δύναμη της Ευρώπης.

Αλλά η Σουηδία ουδέτερη;

Μήπως τα φαινόμενα απατούν;

Για να μην γενικολογούμε παρατίθενται παρακάτω μερικά στοιχεία για θέματα και σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την σύγχρονη ιστορία της χώρας ή και είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας. Και αυτά σε σχέση με την φημολογούμενη «ουδέτερη» στάση της Σουηδίας, από την έναρξη του Β΄ΠΠ έως τις μέρες μας.

Ο πόλεμος της Φινλανδίας - Σοβιετικής Ένωσης

Με την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939 άρχισε ο Β΄ΠΠ. Την ίδια μέρα η Σουηδία μέσω τόσο του βασιλιά της όσο και του πρωθυπουργού της διακήρυξε την «πλήρη ουδετερότητά» της.

Η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στις 30 Νοεμβρίου 1939 στην Φινλανδία με αφορμή αντίστοιχη αυτής των Γερμανών (συνοριακό επεισόδιο) και επικαλούμενη λόγους ασφάλειας της («καλή ώρα» όπως με την Ουκρανία πρόσφατα). Η στάση της Σουηδίας στη συνέχεια ήταν κάθε άλλο παρά ουδέτερη. Το ξέσπασμα αυτού του πολέμου προκάλεσε σχεδόν σοκ στη Σουηδία. Η κυβέρνησή της όμως επέλεξε αυτή τη φορά να μην εκδώσει διακήρυξη ουδετερότητας. Αντίθετα, η Σουηδία έλαβε επίσημα θέση ως «μη εμπόλεμη». Αυτό σήμαινε ότι η Σουηδία στην πράξη πήρε θέση υπέρ της Φινλανδίας και ότι μπορούσε να στηρίξει τη γειτονική χώρα με κάθε «άλλο τρόπο».

Στις 12 Δεκεμβρίου 1939 η κυβέρνηση ενέκρινε τη σύσταση μιας δύναμης «εθελοντών» αποτελούμενης από 5000 άνδρες.

Την επόμενη μέρα σχηματίστηκε ευρεία Κυβέρνηση Συνασπισμού υπό την ηγεσία του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.

Η κυβέρνηση της Σουηδίας έστειλε στην εμπόλεμη Φινλανδία 25 μαχητικά αεροπλάνα, αντιαρματικά, πολεμοφόδια και άλλο υλικό για τους εθελοντές της που σε σύνολο ανήλθαν τους 8-10.000 άνδρες συν άλλους 8.000 που συμμετείχαν ενσωματωμένοι στα Φινλανδικά στρατεύματα.

Κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου (30/11/1939-13/3/1940), αρνήθηκε τη διέλευση στρατευμάτων της Αγγλίας και της Γαλλίας από το έδαφός της (μέσω Νορβηγίας), που ήθελαν να βοηθήσουν με στρατεύματά τους την Φινλανδία. Η Αγγλία και η Γαλλία απείλησαν πως θα διέσχιζαν τη Σουηδία και χωρίς την έγκριση της (δεν το έπραξαν).Η σουηδική κυβέρνηση στήριξε επίσης ενεργά μια καμπάνια με το σύνθημα «οι υποθέσεις της Φινλανδίας είναι δικές μας» ("Finlands sak är vår") με στόχο να βοηθήσει ποικιλοτρόπως τη Φινλανδία αλλά και να διαμορφώσει τη σουηδική κοινή γνώμη.

Η άδεια διέλευσης Γερμανικών στρατευμάτων στη διάρκεια του Β΄ΠΠ

Τον Ιούλιο του 1940 η Σουηδία σύναψε συμφωνία με τη Γερμανία που έδινε το δικαίωμα διέλευσης «transit» των Γερμανικών στρατευμάτων με κατεύθυνση την Νορβηγία και Φινλανδία. Η Γερμανία είχε από τις 9 Απριλίου εισβάλει στην Νορβηγία (Επιχείρηση Weserübung)και προετοίμαζε την επίθεσή της στη Σοβιετική Ένωση.

Ήταν η εποχή που ο πόλεμος Φινλανδίας - Σοβιετικής Ένωσης είχε τυπικά λήξει και ήταν λίγους μήνες πριν ο δικτάτορας Ι. Μεταξάς αρνηθεί τη διέλευση στρατευμάτων του άξονα από την Ελλάδα.

Βάσει αυτής της συμφωνίας πάνω από 2.000.000 στρατιώτες της ναζιστικής Γερμανίας πέρασαν από τη Σουηδία με προορισμό το μέτωπο ενάντια στη Σοβιετική Ένωση.

Σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του του Β΄ΠΠ η Σουηδία τροφοδοτούσε την Γερμανία με σιδηρομεταλλεύματα και εξαρτήματα χρήσιμα για την κατασκευή αρμάτων μάχης και πολεμικού υλικού.

Από τους νικητές του Β΄ΠΠ πολέμου δεν επιβλήθηκαν κάποιες κυρώσεις στην Σουηδία.

Έτσι με το τέλος του πολέμου η Σουηδική αλώβητη βιομηχανία τροφοδότησε με πρώτες ύλες και βιομηχανικά προϊόντα την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης από τον πόλεμο Ευρώπης.

ΝΑΤΟ και η κατάρριψη «αναγνωριστικού» αεροπλάνου

Το ΝΑΤΟ ως διακρατική στρατιωτική «αμυντική» συμμαχία ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1949. Φυσικά και είχε προηγηθεί η Γιάλτα και η εγκαθίδρυση «κομμουνιστικών» καθεστώτων σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που θεωρήθηκε πως ανήκαν στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης.

Πολύ νωρίς η Σουηδία -έμμεσα μεν σαφέστατα δε- τάχτηκε υπέρ της συνεργασίας της με το ΝΑΤΟ.

Σαν καθοριστικό για τις σχέσεις της με το ΝΑΤΟ, μνημονεύεται το «προσωπικό» ταξίδι του σουηδού πρωθυπουργού Tage Erlander στις ΗΠΑ, την άνοιξη του 1952. Τότε συνάντησε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Harry S Truman, στο Λευκό Οίκο. Έκθεση του Πρέσβυ των ΗΠΑ στη Σουηδία Dean Acheson αναφέρει πως ήταν «σίγουρος πως ο πρωθυπουργός της Σουηδίας θα συνεργαζόταν με τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα αν αυτό δεν γινόταν δημόσια».

Μερικούς μήνες αργότερα ακολούθησε μια συμφωνία βάσει της οποίας η Σουηδία μπορούσε να αγοράζει στρατιωτικό εξοπλισμό και αναλώσιμα από τις ΗΠΑ, αρκετά ώστε για να αντέξει «90 μέρες εμπόλεμης κατάστασης».

Ήδη λοιπόν από τότε η «ουδέτερη και μη ενταγμένη σε καμία συμμαχία» Σουηδία αποκαλούνταν ουσιαστικά «μέλος του ΝΑΤΟ» απ' αυτούς που γνώριζαν. Δεσμευμένη μυστικά στη συμμαχία. (Militär Historia 12/2021,Daniel Rydén).

Το καλοκαίρι του 1952 ένα αναγνωριστικό αεροπλάνο της Σουηδίας τύπου Tp 79 (DC-3) καταρρίφθηκε από σοβιετικά μαχητικά ανοιχτά στη Βαλτική θάλασσα. Οι σοβιετικοί δήλωσαν πως ήταν μέσα ή πολύ κοντά στον εναέριο χώρο τους, πράγμα που τους «έδινε» δικαίωμα κατάρριψής του.

Ωστόσο το πιο πιθανό είναι πως οι σοβιετικοί είχαν μάθει για τις σχέσεις της Σουηδίας με το ΝΑΤΟ και στο εν λόγω αεροπλάνο υπήρχαν κατασκοπευτικά όργανα βρετανικής και αμερικάνικης κατασκευής. Από το τέλος του Β΄ΠΠ η άμυνα της Σουηδίας είχε πολύ καλές σχέσεις με την αντίστοιχη βρετανική αρχή...(Militär Historia 1/2018, Dagens Nyheter 17/7/1952 & Flygvapenmuseum).

Το επεισόδιο έλαβε τεράστια έκταση στα σουηδικά ΜΜΕ. Ακολούθησαν έγγραφες επίσημες διαμαρτυρίες της Σουηδίας προς την Πρεσβεία της Σοβιετικής Ένωσης και αίτημα για «παραδειγματική τιμωρία» των πιλότων των μαχητικών αεροπλάνων.

Γεγονός είναι ωστόσο πως ως σήμερα δεν δόθηκαν πλήρη στοιχεία για το τι ακριβώς έγινε τότε. Εν μέρει γιατί πολλά στοιχεία, απ' αυτά που βρίσκονται σε αρχεία, κρίνονται ακόμη απόρρητα.

Όταν το 1998 ορισμένα έγγραφα αποχαρακτηρίστηκαν από το απόρρητο, εντοπίστηκαν πληροφορίες πως η Σουηδία «εμπιστευόταν» το ΝΑΤΟ σε περίπτωση κινδύνου πολέμου...

Ο δημοσιογράφος Mikael Holmström στο βραβευμένο βιβλίο του «Η κρυφή συμμαχία» (Dendolda alliansen, Atlantis 2011) αναφέρει ξεκάθαρα πως: οι ΗΠΑ θεωρούσαν τη Σουηδία ουσιαστικά μέλος του ΝΑΤΟ. Πρακτικά η άμυνα της Σουηδίας βασιζόταν στο ΝΑΤΟ. Ηδιπλοπρόσωπη πολιτική των σουηδικών κυβερνήσεων απέκρυψε από το λαό την πραγματικότητα.

Ίσως πρέπει να αναφέρουμε και την παρέμβαση της δολοφονημένης Υπουργού Εξωτερικών της Σουηδίας Anna Lindh, που με άρθρο της στις 6/7/2000, στην ημερήσια συντηρητική εφημερίδα Svenska Dagbladet, τάχτηκε απροκατάληπτα και επιχειρηματολόγησε υπέρ των Νατοϊκών βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία.

Σίγουρα της είχε διαφύγει ένα άρθρο του διανοούμενου φιλοσόφου και καθηγητή κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Göteborg, Göran Therborn. Ο κ. Therborn ήδη στις 29/1/1993 (εφημερίδα Dagens Nyheter) προβλέπει την εξέλιξη του πολέμου στην Γιουγκοσλαβία με την επέμβαση ("ειδική στρατιωτική επιχείρησή" λέγετε στις μέρες μας) και τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ που ακολούθησαν. Έκανε ιστορικές αναφορές και παραλληλισμούς συμπεριφοράς του George Bush με αυτήν των αποικιοκρατών στη Ν. Αφρική στο παρελθόν. Έγραφε για τη δαιμονοποίηση των «αντιπάλων» και τα έωλα επιχειρήματα τύπου: «όλοι έχουν κάνει βιοπραγίες, αλλά οι ΑΛΛΟΙ είναι το ΚΑΚΟ, που πρέπει να δεχτούν το τελεσίγραφο της άνευ όρων υποταγής ή του θανάτου».

Δυστυχώς όμως δεν μαθαίνουμε από την ιστορία...

Ο Olof Palme

Η Σουηδία συνέχισε για δεκαετίες να διακηρύσσει την «ουδετερότητά» της βάσει των αρχών μιας πολιτικής που χάραξε ο Olof Palme η οποία συνοψίζεται σε μια δήλωσή του από το 1961:

«Η βασική αρχή της σουηδικής εξωτερικής πολιτικής είναι ότι η Σουηδία πρέπει εν ειρήνη να στέκεται έξω από τις συμμαχίες των μεγάλων δυνάμεων και στον πόλεμο να διατηρεί αυστηρή ουδετερότητα».

Και ταυτόχρονα υποστήριζε μια ισχυρή άμυνα της χώρας.

Η δριμύτατη κριτική που άσκησε ο Olof Palme το 1972 για τους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ στο Βιετνάμ εντυπωσίασε τους πάντες και καθιέρωσε παγκοσμίως το φιλειρηνικό προφίλ της Σουηδίας.

Υπάρχουν όμως αναφορές πως ο Olof Palme φρόντισε να εξομαλύνει τις σχέσεις της Σουηδίας με τις ΗΠΑ παρέχοντας εμπιστευτικές πληροφορίες αλλά και με αντάλλαγμα την στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ, εν ανάγκη και σε περίπτωση σοβιετικής επίθεσης.

Ο Olof Palme επιδίδονταν σε μια εκστρατεία για τη σουηδική ουδετερότητα και την ανάγκη για μια ζώνη χωρίς πυρηνικά όπλα στη Σκανδιναβία, ενώ ταυτόχρονα ανεπίσημα υπερασπιζόταν αποτελεσματικά τη συνεργασία της Σουηδίας με το ΝΑΤΟ. (J. Theutenberg, Dagbok från UD nr 5, 2020).

Πρόσφατα δημοσιεύτηκε πως στο χρηματοκιβώτιό του Olof Palme βρέθηκε έγγραφη εγγύηση για την στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ προς τη Σουηδία και πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ R. Reagan εννοούσε πράγματι πως θα τηρήσει αυτή την υπόσχεση (Expresen, 14/2/2022).

Ο Olof Palme έχει βέβαια διακριθεί ως πολιτικός και ρήτορας. Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφεί για το έργο του αλλά και για τα σενάρια πίσω από τη δολοφονία του το 1986.

Τα υποβρύχια της 10-ετιας του 1980

Το βράδυ της 17ης Οκτωβρίου 1982 ένα σοβιετικό υποβρύχιο τύπου U 137, «προσέκρουσε σε βράχο», σε ξηρά, σε ένα νησάκι στη νότια Σουηδία. Το υποβρύχιο πριν προσκρούσει έπλεε επιφανειακά και με αρκετά μεγάλη ταχύτητα.

Το γεγονός αποτέλεσε παγκόσμιο θέμα και θέαμα. Τα ΜΜΕ κάλυπταν μέτρα εντύπων και ώρες στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση με το προσαραγμένο U 137.

Στη Σουηδία το θέμα φυσικά πήρε τεράστιες διαστάσεις. Πολλές παλαιότερες υποψίες και ενδείξεις για παραβιάσεις των χωρικών υδάτων της χώρας από ξένα υποβρύχια «επιβεβαιώθηκαν» με μιας!

Το πολεμικό ναυτικό της Σουηδίας ανέφερε λχ πως από το 1966 είχε πολλές επιβεβαιωμένες παραβιάσεις αλλά δεν είχε ακριβή στοιχεία για το σε ποια χώρα ανήκαν τα υποβρύχια. Στην περίπτωση του U 137 η Σοβιετική Ένωση επικαλέστηκε λάθος στα όργανα πλοήγησης και προσανατολισμού. Κάθε άλλου είδους παραβιάσεις πριν και μετά το U 137, τις αρνήθηκε κατηγορηματικά.

Στη διάρκεια της 10-ετιας του 1980 το θέμα παραβίασης των χωρικών υδάτων της Σουηδίας (πάντα) από «Σοβιετικά» υποβρύχια ήταν συχνά στην επικαιρότητα των ΜΜΕ. Τα νατοϊκά δεν είχαν λόγο να παραβιάσουν τα χωρικά ύδατα της Σουηδίας...

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε από τα ΜΜΕ όταν το ναυτικό της Σουηδίας επιδόθηκε σε κυνήγι υποβρυχίου τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1982. Παρά τις δεκάδες βόμβες βυθού που ρίχτηκαν στο αρχιπέλαγος της Στοκχόλμης, παρουσία και συνοδεία ΜΜΕ, κανένα υποβρύχιο δεν εμφανίστηκε στην επιφάνεια ή εντοπίστηκε βυθισμένο.

Τα περιστατικά όμως αυτά συνέβαλλαν σε αποφάσεις της βουλής της Σουηδίας να ενισχυθεί σημαντικά ο προϋπολογισμός άμυνας της χώρας.

Χρόνια αργότερα, τον Μάρτη του 2000, ένας τέως υπουργός άμυνας των ΗΠΑ ο Caspar Weinberger (υπουργός 1981-87) προέβη σε αποκαλυπτικές δηλώσεις στη συντηρητική εφημερίδα Svenska Dagbladet:

«Το ΝΑΤΟ έστελνε τακτικά υποβρύχια στα σουηδικά χωρικά ύδατα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980. Σκοπός ήταν να δοκιμαστεί η σουηδική άμυνα. Οι παραβιάσεις γινόταν με την καλή διάθεση της σουηδικής κυβέρνησης και μετά από διαβουλεύσεις με το σουηδικό ναυτικό».

Τα σχόλια των Σουηδών που ήταν στην κυβέρνηση εντυπωσιάζουν και σήμερα:

Υπουργός άμυνας Björn von Sydow: «Δεν έχω λόγο να αμφισβητήσω την πληροφορία».

Πρωθυπουργός Ingvar Karlsson: «Δεν έχω ακούσει τίποτε για τέτοιου είδους δοκιμές».

Ο Υπουργός εξωτερικών Lennart Bodström (under 1982-85) δήλωσε πως: «εξεπλάγην από τις πληροφορίες. Οι μυστικές ασκήσεις έθεσαν αποφασιστικά τη Σουηδία σε μια επικίνδυνη κατάσταση, επειδή η αξιοπιστία της σουηδικής πολιτικής ουδετερότητας έχει διαταραχθεί».

Ο δε Sven-Olof Kviman, πρ. αντισυνταγματάρχης του ναυτικού ανέφερε στη σουηδική τηλεόραση: «κατά τη διάρκεια του κυνηγιού υποβρυχίου τον Οκτώβριο του 1982 εντοπίστηκε ένα ξένο υποβρύχιο. Έλαβα διαταγή κατάπαυσης του πυρός από την κεντρική διοίκηση».

Nordefco

Η Nordefco ((Nordic Defence Cooperation-Σκανδιναβική Αμυντική Συνεργασία) είναι μια συμφωνία που υπογράφηκε στο Ελσίνκι το Νοέμβριο 2009 μεταξύ όλων των σκανδιναβικών χωρών. Αφορά τον τομέα της άμυνας. Έχει στόχο την ενίσχυση της άμυνας των χωρών.

Η συνεργασία «διεξάγεται τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο και περιλαμβάνει συνεργασία σε θέματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, επιμελητείας, διεθνών επιχειρήσεων και υλικού» (https://www.regeringen.se/regeringens-politik/nordiskt-forsvarssamarbete/).

Από τις πέντε χώρες της Nordefco, οι τρεις (Ισλανδία, Δανία και Νορβηγία) ήταν ήδη μέλη του ΝΑΤΟ.

Οι άλλες δύο (Σουηδία και Φινλανδία) μόλις προ ημερών κατέθεσαν επισήμως αίτημα ένταξής τους στο ΝΑΤΟ.

Μια ανεπίσημη σχέση δεκαετιών μεταξύ Σουηδίας και ΝΑΤΟ επισημοποιείται!

Τι το περίεργο;

Και γιατί λοιπόν τόση «σκόνη» περί «ουδετερότητας»;

Ανδρέας Μπούκας