Πλαταμώνας στις 15-16 Απριλίου του 1941

Λίγα λόγια πάλι για μια σημαντική μάχη του Β' ΠΠ, την Μάχη του Πλαταμώνα. Ως πρόσφατα και ως ιστορικό γεγονός δεν έχει αξιοποιηθεί ιδιαίτερα από τον Δήμο Δίου-Ολύμπου και την τοπική κοινωνία.

Οι παλαιότερες αναφορές ιστορικών για την Μάχη του Πλαταμώνα ήταν πολύ περιορισμένες από άποψη στοιχείων. Της Μάχης του Πλαταμώνα είχε προηγηθεί η εισβολή των Γερμανών Ναζί, η μάχη των οχυρών Ρούπελ και η κατάληψη της Θεσσαλονίκης.

Η οπισθοχώρηση, οι αμυντικές γραμμές και η πορεία που ακολούθησαν τα βρετανικά στρατεύματα που βρίσκονταν στη Ελλάδα και που αποτελούνταν από Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς, αναφέρονται 25 χρόνια μετά το 1941, επιγραμματικά από τον Ρ. Καρτιέ* (Raymond Cartier) στο δίτομο έργο του για τον Β΄ΠΠ:

«Η προς τα πίσω πορεία του μοιάζει με σελίδα αρχαίας ιστορίας: Όλυμπος, η κοιλάδα των Τεμπών, οι Θερμοπύλες... Υποχώρηση εξαντλητική. Οι δρόμοι είναι φρικτοί. Στα βουνά είναι ακόμη χειμώνας. Πολλοί Αυστραλοί βλέπουν για πρώτη φορά χιόνι.

Άλλοτε κάτω από παγερή βροχή. Άλλοτε κάτω από την αεροπορική κυριαρχία του εχθρού τα στάδια αυτής πορείας είναι πραγματικά Γολγοθάς.»

Πολλά χρόνια αργότερα, πολύ πιο εμπεριστατωμένα -αλλά όχι εκτενώς- αναφέρονται στην Μάχη του Πλαταμώνα, ιστορικές εκδόσεις που έγιναν σε άλλες χώρες. Οι περισσότερες εκδόσεις χρησιμοποιούν φωτογραφικό υλικό που άντλησαν από γερμανικά αρχεία, είτε ως φωτογραφίες αρχείου είτε από εκδόσεις της ναζιστικής γερμανικής προπαγάνδας που σπανίζουν.

Αναζητώντας στοιχεία -εδώ και πάνω από μια δεκαετία- για την Μάχη του Πλαταμώνα εντόπισα διάφορες μεταπολεμικές σχετικές εκδόσεις. Κατάφερα να εντοπίσω και να προσθέσω στο αρχείο μου δύο διαφορετικά αντίτυπα γερμανικών σπάνιων εκδόσεων/χρονικών του 1941 με κείμενα και πλήθος φωτογραφιών που με τη σειρά μου φωτογράφησα. Ενθουσιάστηκα όταν εντόπισα σε μια εκ των δύο γερμανικών εκδόσεων και φωτογράφησα στη συνέχεια, μια εντυπωσιακή φωτογραφία του κάστρου του Πλαταμώνα ακριβώς τη στιγμή που δεχόταν τα πυρά του Γερμανικού πυροβολικού. Σημειώνω με έμφαση πως για την εν λόγω φωτογραφία δεν υπήρχε κάποια σχετική λεζάντα ή άλλη περιγραφή του κάστρου. Η ταυτοποίηση της φωτογραφίας με το Κάστρο του Πλαταμώνα ήταν αποτέλεσμα της άμεσης προσωπικής εικόνας που είχα από την σχεδόν καθημερινή θέα του κάστρου.

Σ' αυτά τα στοιχεία στηρίχτηκαν δύο άρθρα με φωτογραφίες που δημοσίευσα το 2018 και 2019 με αφορμή τις τότε επετείους της Μάχης του Πλαταμώνα.

Μέχρι πρίν 4-5 χρόνια ελάχιστες ήταν οι αναφορές σε ελληνικά έντυπα και διαδικτυακά ΜΜΕ για την μάχη του Πλαταμώνα. Κάποιες ομάδες με τοπικό ενδιαφέρον είχαν αναρτήσει (klepsi-right) φωτογραφίες στο Facebook (και συνεχίζουν), δίχως καμιά ιδιαίτερη αναφορά στο ιστορικό γεγονός, με καθόλου ή και λανθασμένα στοιχεία σχετικά με τις πηγές τους.

Μετά τις δύο δημοσιεύσεις το 2018 και 2019, (με κείμενο και φωτογραφίες) τόσο σε προσωπική σελίδα όσο και στο διαδίκτυο/ιστοσελίδες ( https://lefteria.blogspot.com/2018/04/15-1941_15.html#more, https://lefteria.blogspot.com/2019/04/blog-post_239.html#more, και https://www.spieria.gr/l/i-machi-toy-platamona/, https://www.spieria.gr/l/i-simantiki-machi-toy-platamona-echei-ypotimithei-i-simasia-tis/) ανανεώθηκε προσωρινά, τοπικά και γενικά, το ενδιαφέρον για την Μάχη του Πλαταμώνα.

Σημαντική πτυχή για την ανανέωση του γενικότερου πανελλαδικού ενδιαφέροντος -μετά το 2018- αποτέλεσε η έκδοση του ιστορικού βιβλίου του David Greentree: Greece and Crete, New Zealand Infantryman versus German Motorcycle Soldier. Το βιβλίο όταν έγινε γνωστό στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε ως πηγή, δίχως όμως αναφορά σ' αυτό, από διάφορους αρθρογράφους. Ο David Greentree αφιέρωσε άμεσα και έμμεσα περίπου 20 (από τις 78) σελίδες του βιβλίου του στην Μάχη του Πλαταμώνα. Παραθέτει χάρτες, φωτογραφίες, νεότερη εικονογράφηση του Adam Hook, βιογραφικά στοιχεία διοικητών των εμπόλεμων στρατιωτικών μονάδων και μια μικρή ανάλυση. Ο D. Greentree αναφέρει τις πηγές του στη βιβλιογραφία και σε κάθε φωτογραφία ξεχωριστά. Σύμφωνα με τον D. Greentree οι Νεοζηλανδοί είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή του Πλαταμώνα από τις 9 Απριλίου 1941. Αναφέρει κάπου πως αγόρασαν 20 μουλάρια για τις ανάγκες μεταφορών τους. Αυτή είναι μια μικρή λεπτομέρεια που δείχνει πως οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες δεν συμπεριφέρθηκαν αλαζονικά στους κατοίκους της περιοχής ή επιβάλλοντας «στρατιωτικό νόμο».

Ο D. Greentree παραθέτει την λιγότερο γνωστή περιγραφή της Μάχης του Πλαταμώνα της 15ηςΑπριλίου από την πλευρά των Βρετανικών δυνάμεων που ανήκαν οι Νεοζηλανδοί:

«Από λάκκους όπλων λαξευμένoυς στην πλαγιά, με εκρηκτικά, οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες από το A Coy, αμύνονται ενάντια στη γερμανική επίθεση. Η 8η διμοιρία δεν είναι διαθέσιμη καθώς υπερασπίζεται θέσεις στην πλευρά του κάστρου προς τη θάλασσα.

Ωστόσο, η 7η και 9η διμοιρία έβλεπαν τα πεδινά πάνω από τo ύψωμα, με το στρατηγείο πιο πάνω στην πλαγιά.

Η γερμανική επίθεση δεν αποτελεί έκπληξη. Μετά την ήττα της γερμανικής επίθεσης νωρίτερα την ίδια μέρα, οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες είναι αισιόδοξοι για τις προοπτικές τους, αν και η εμφάνιση των τανκς τους έχει απασχολήσει.

Δύο άρματα μάχης φαίνονται να οργώνουν μέσα από κάποιο θάμνο και να προσπαθούν να κλείσουν στις θέσεις της Νέας Ζηλανδίας.

Ένας στρατιώτης πυροβολεί με ένα αντιαρματικό όπλο, ένα άρμα μάχης που προωθείται από απόσταση περ. 50 μέτρων. Ένας άλλος με πολυβόλο Bren-gunner περιμένει τον Γερμανό μοτοσικλετιστή να εμφανιστεί από την κρυψώνα του...»

Η Μάχη του Πλαταμώνα είναι ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός για την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Έχει άμεση σχέση με την ιστορία του τόπου, της νότιας Πιερίας, το σημερινό Δήμο Δίου-Ολύμπου.

Η γενναιότητα που έδειξαν οι Νεοζηλανδοί στη διάρκεια της μάχης πριν 81 χρόνια ήταν υποδειγματική και καθυστέρησαν δυο ολόκληρες μέρες την προέλαση της γερμανικής στρατιάς εισβολής προς τη νότια Ελλάδα. Η συμπεριφορά τους προς τους κατοίκους της περιοχής υπήρξε παραδειγματική. Έχουν διασωθεί δε αφηγήσεις από γενεά σε γενεά πως μετά το τέλος της μάχης ήταν αρκετοί οι Νεοζηλανδοί στρατιώτες που βρήκαν προσωρινό καταφύγιο σε σπίτια κατοίκων του Π. Παντελεήμονα.

Ο αγώνας και οι θυσίες αυτών των στρατιωτών έχουν θέση στη συλλογική μας μνήμη.

•Αξίζει λοιπόν να τιμούμε τη μνήμη τους.

•Αξίζει να τοποθετηθεί μια αναμνηστική πλάκα στο Κάστρο με αναφορά στην Μάχη του Πλαταμώνα. Να γίνει αυτό σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Νέας Ζηλανδίας.

•Αξίζει να δημιουργήσουμε μέσω αυτής της ιστορικής μνήμης, δεσμούς φιλίας με την Νέα Ζηλανδία.

•Αξίζει, με αφορμή τη δημιουργία δεσμού φιλίας με τη Νέα Ζηλανδία, να προσκληθούν να επισκεφτούν το χώρο του Κάστρου, επιζώντες (αν υπάρχουν) ή απόγονοί τους.

•Αξίζει, με αφορμή τη δημιουργία δεσμού φιλίας με τη Νέα Ζηλανδία, να προσκληθούν χορευτικά της Νέας Ζηλανδίας σε προσεχές Φεστιβάλ Ολύμπου.

•Αξίζει να διοργανώνεται ετησίως μια εκδήλωση μνήμης της Μάχης του Πλαταμώνα.

•Αν δεν θέλει να το κάνει η τοπική αυτοδιοίκηση (Δήμος κτλ) ας το κάνουν τοπικές οργανώσεις της Λεπτοκαρυάς, Σκοτίνας, Παντελεήμονα και Πλαταμώνα (περιοχές που διαδραματίστηκε η Μάχη). Αν ούτε αυτές δεν μπορούν ή δεν θέλουν ας το αναλάβουν ιδιώτες.

Ανδρέας Μπούκας

*Αφορά την πλούσια εικονογραφημένη έκδοση του 1965 για το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ελληνική έκδοση σε τεύχη του 1966. Η δίτομη έκδοση του 1995 στερείται φωτογραφιών και εικόνων.

Αντί υστερόγραφου: Το klepsi-right της Μάχης!

Μετά το 2019 παρατηρήθηκε η κατά κόρον μέθοδος του klepsi-right από επίδοξους ιστοριογράφους που απέφυγαν να αναφέρουν ποια στοιχεία πήραν από το βιβλίο του D. Greentree ή και από άλλα βιβλία, αρκούμενοι στη γενικότερη αναφορά του στυλ: «βιβλιογραφικές πληροφορίες άντλησα...» (sic).

Συγκεκριμένη αναφορά λχ έγινε στον καλλιτέχνη A. Hook που εικονογράφησε το βιβλίο του D. Greentree σαν έργα τέχνης ενώ η κλοπή φωτογραφιών και η παράνομη παραποίηση -«ελέω αυτοδικαίω»- με χαρακτηρισμό «τροποποιημένη συνδυαστική φωτογραφία» είναι σχεδόν «νόμος» των κλεπτών φωτογραφιών. Το θράσος που διαθέτουν και η ισχνή προστασία πνευματικών δικαιωμάτων στην Ελλάδα τους «επιτρέπει» να παραβλέπουν τα πνευματικά δικαιώματα.

Πολλοί αντιγράφουν και αναρτούν στο facebook φωτογραφίες άλλων νομίζοντας ή προσποιούμενοι πως τα πνευματικά δικαιώματα αυτών είναι «κοινό αγαθό». Φίλοι τους εφαρμόζουν ανάλογη τακτική οπότε διαμορφώνεται μια ανεξέλεγκτη κατάσταση τύπου «ο κλέψας του κλέψαντος». Η δε νομιμοφάνεια δίνει και παίρνει με δικαιολογίες όπως «φωτογραφίες αντλήθηκαν από γερμανικό περιοδικό προπαγάνδας...και τώρα έχει κλείσει»!!!

Εμφανή στοιχεία αλλά και αχνές υδατογραφίες που έχουν οι φωτογραφίες ή ακόμη με εμφανέστατες τέτοιες που «αλίευσαν» ύστερα από αναζήτηση στο διαδίκτυο, δεν τους παρεμποδίζουν. Ούτε από την προτροπή «NO COPY» πτοήθηκαν. Διαγράφουν στοιχεία και αναδημοσιεύουν φωτογραφίες δίχως ίχνος ενοχής ή ελάχιστου σεβασμού στη δουλειά άλλων...

Φανταστείτε λοιπόν την έκπληξή μου όταν είδα φωτογραφίες μου με την αχνή ενσωματωμένη υδατογραφία μου που τις συνοδεύει, που αντί να αναφέρουν την πηγή τους, οι νεοφώτιστοι «ιστοριογράφοι», να παραπέμπουν σε «γερμανικό περιοδικό προπαγάνδας» ή δίχως άλλη αναφορά σε «προπαγανδιστική φωτογραφία» ή ακόμη «ιστοριογράφος με καλλιτεχνική φλέβα» να προβαίνει σε παράνομη κιτς τροποποίηση φωτογραφίας του αρχείου μου.

Αυτό όμως που ξεπέρασε κάθε όριο ήταν όταν πληροφορήθηκα έμμεσα μεν σαφέστατα δε- πως ομάδα του facebook ή και μέσω e-bay διακινεί φωτογραφίες μου επί αμοιβή!

Μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν αυτά!